De belangrijkste bedrijfstakken voor O&O in België - Structurele ontwikkelingen en bedrijfsstrategie [ Working Paper 07-20 - 22/12/2020]

  PDF & Download

• Publication (fr - 1.4 Mb)
• Publicatie (nl - 1.44 Mb)

  Auteurs

Bernadette Biatour (A), Michel Dumont (A), Chantal Kegels (A)
 
A : Auteur, C : Contribuant

  Publicatietype

Working Papers

De Working Paper presenteert een studie of analyse die het FPB op eigen initiatief uitvoert.

Op verzoek van de sociale partners analyseert het Federaal Planbureau de bedrijfstakken die de voorbije jaren hun inspanningen voor onderzoek en ontwikkeling (O&O) hebben verhoogd. Daarbij wordt nagegaan of die evolutie gelinkt is aan de binnenlandse productie van nieuwe producten of aan de gewijzigde positie van België in de globale waardeketens ten gunste van onderzoeksactiviteiten en ten nadele van productieactiviteiten. De analyse is zowel gebaseerd op sectorale gegevens als op bedrijfsgegevens.

De vier bedrijfstakken die zijn gekozen om hun belang in de Belgische O&O, zijn ook bedrijfstakken waarvan de productie dynamischer was dan die van de totale economie. Twee van die bedrijfstakken, Vervaardiging van farmaceutische grondstoffen en producten (C21) en Vervaardiging van informaticaproducten en van elektronische en optische producten (C26), behoren tot de verwerkende nijverheid en de twee andere bedrijfstakken, Informaticadiensten (J62-63) en Architecten en ingenieurs (M71), behoren tot de diensten.

Hoewel het aandeel van de productie van geneesmiddelen in de totale productie van de farmaceutische sector gestegen is, lijkt het productieproces tijdens de periode 2009-2019 wijzigingen te hebben ondergaan: het aandeel van het intermediair verbruik (vooral het ingevoerd intermediair verbruik waaronder O&O) is sterk gestegen, het al hoge aandeel van het hooggekwalificeerd personeel is blijven toenemen (vooral het O&O-personeel), de kapitaalintensiteit is gedaald vanaf 2015 met een verschuiving van de kapitaalvoorraad ten voordele van immateriële vaste activa (vooral O&O) en ten nadele van materiële vaste activa.

De analyses op basis van bedrijfsgegevens geven een uiteenlopend beeld voor de vier beschouwde bedrijfstakken. Voor de bedrijfstak Vervaardiging van farmaceutische grondstoffen en producten (C21) zijn er aanwijzingen dat bedrijven zich specialiseren in kennisintensieve activiteiten, zoals O&O, waarbij immateriële vaste activa een belangrijkere rol zijn beginnen spelen en de aankopen van kapitaalgoederen, die nieuwe technologieën belichamen, aan belang inboeten. Dit lijkt te wijzen op een gedeeltelijke loskoppeling van O&O en productie. De concentratie van zowel O&O als toegevoegde waarde ligt in deze bedrijfstak veel hoger dan in de andere beschouwde bedrijfstakken. Bovendien behoren van de tien grootste bedrijven er negen tot een buitenlandse multinationale groep. Het meest opvallend is de sterke toename van het intermediair verbruik dat toe te schrijven is aan een beperkt aantal van de grootste bedrijven. Het is dan ook duidelijk dat de evolutie van deze bedrijfstak voor een groot deel verklaard wordt door de activiteiten van een beperkt aantal grote bedrijven waarvan het beslissingscentrum zich niet in België bevindt.

De productie van Vervaardiging van informaticaproducten en van elektronische en optische producten (C26) heeft zich gediversifieerd met een toenemende integratie van diensten (vooral: Reparatie en installatie en O&O). Het aandeel van het intermediair verbruik is vrij stabiel gebleven, ook al is het ingevoerde deel van dat verbruik gestegen. Terwijl het aandeel van het hoogopgeleid personeel is toegenomen, is het aandeel van het O&O-personeel de laatste jaren gedaald. Ook de kapitaalintensiteit daalde sterk tot 2016 en stabiliseerde zich daarna op een relatief laag niveau. Net als bij de Vervaardiging van farmaceutische grondstoffen en producten is de samenstelling van de kapitaalvoorraad verschoven ten gunste van de immateriële vaste activa.

De productiegroei van de bedrijfstak Architecten en ingenieurs (M71) was tot 2014 zwakker dan die van de totale economie en nadien licht hoger. De samenstelling is echter nauwelijks veranderd: de productie van de bedrijfstak heeft vrijwel uitsluitend betrekking op product 71 - Architecten en ingenieurs; technische testen en toetsen. Het aandeel van het intermediair verbruik is ook stabiel gebleven over de beschouwde periode, maar alleen in deze bedrijfstak is het ingevoerde deel van dat verbruik gedaald. Het aandeel van het hoogopgeleid personeel, dat al zeer hoog was, is licht blijven toenemen met een stijging van het aandeel van het O&O-personeel.

Voor de bedrijfstakken Vervaardiging van informaticaproducten en van elektronische en optische producten (C26) en Architecten en ingenieurs (M71) zijn er iets meer aanwijzingen voor een integratie van de verschillende activiteitensegmenten uit de waardeketen. Bijvoorbeeld een toename van de correlatie tussen O&O en materiële vaste activa. Voor deze bedrijfstakken lijken er dus aanwijzingen van een colocatie van O&O en productie. De voordelen van colocatie kunnen verschillen tussen bedrijfstakken. De analyse van bedrijfsgegevens in deze studie laat helaas niet toe om na te gaan in welke mate de evolutie vergelijkbaar is met die in dezelfde bedrijfstakken in andere landen. Wat wel opvalt is dat dit juist de twee bedrijfstakken zijn waar ‘slechts’ zes van de tien grootste bedrijven in buitenlandse handen zijn. De bedrijfstak Vervaardiging van informaticaproducten en van elektronische en optische producten (C26) die een redelijk sterke stijging van de toegevoegde waarde liet optekenen tussen 2009 en 2019, zag ook zijn aandeel in de totale O&O-uitgaven binnen de bedrijfstak in Europa toenemen tussen 2010 en 2017, ondanks een daling van de O&O-intensiteit.

De productie van de Informaticadiensten (J62-63) is duidelijk gestegen zonder dat de samenstelling ervan wijzigt. De bedrijfstak produceert bijna uitsluitend product 62-63 - Computerprogrammering, consultancy en aanverwante activiteiten; dienstverlenende activiteiten op het gebied van informatie. Het aandeel van het intermediair verbruik is ook stabiel gebleven, ook al is het ingevoerde deel van dat verbruik gestegen. Het aandeel van het hoogopgeleid personeel, dat al hoog is zoals in bedrijfstak 71, neemt licht toe. Die bedrijfstak kent ook een toename van het aandeel van het O&O-personeel. Het is de enige beschouwde bedrijfstak waarin de kapitaalintensiteit stijgt, met name dankzij de accumulatie van immateriële vaste activa en in het bijzonder van O&O.

Voor de bedrijfstak Informaticadiensten (J62-63) is er een toegenomen correlatie tussen toegevoegde waarde en materiële vaste activa, maar dit is duidelijk niet gelinkt aan O&O-activiteiten aangezien de correlatie tussen O&O en materiële vaste activa sterk is gedaald tussen 2009 en 2017. Dit lijkt erop te wijzen dat productieactiviteiten niet noodzakelijk meer stijgen in de bedrijven met de hoogste O&Ouitgaven. In de meeste bedrijfstakken, ook die waar de correlatie met materiële vaste activa is gestegen, lijkt de creatie van toegevoegde waarde minder samen te gaan met jobcreatie en blijkt het belang van immateriële vaste activa te zijn toegenomen.

Samenvattend, uit de analyse blijken er voor de bedrijfstak vervaardiging van farmaceutische grondstoffen en producten aanwijzingen te zijn van specialisatie in Onderzoek en Ontwikkeling en een gedeeltelijke loskoppeling tussen O&O en productie. Voor de andere onderzochte bedrijfstakken zijn er meer aanwijzingen van een colocatie van O&O en productie in België.