De financiële implicaties van langer werken : een Micro-Economisch Pensioenmodel (MEP) [ Working Paper 15-05 - 15/07/2005]

Het model heeft tot doel de impliciete en expliciete financiële welvaartseffecten van uittrede uit de arbeidsmarkt zichtbaar te maken. Het houdt dus niet alleen rekening met het inkomen of het pensioen dat iemand onmiddellijk ontvangt, maar weegt ook veranderingen in het huidige en het toekomstige arbeidsinkomen af tegen veranderingen in het huidige en het toekomstige pensioeninkomen.

De basisgedachte van het model is dat een nutsmaximaliserende oudere werknemer tot zijn of haar vijfenzestigste elk jaar kan kiezen tussen blijven werken en uittreden. Het model gaat er ook van uit dat deze werknemer die keuze laat afhangen van de verhouding tussen de verwachte stroom toekomstige arbeidsinkomens en de verwachte stroom toekomstige pensioenuitkeringen. Hij of zij weegt de alternatieven tegen elkaar af en kiest het alternatief dat het grootste nut oplevert.

Een onderzoeker of beleidsmaker moet daarom niet alleen naar de uitkeringshoogte voor een bepaald jaar kijken om de effecten van een pensioenstelsel te evalueren in termen van de stimulans om vervroegd uit te treden. Hij of zij moet de hele stroom toekomstige inkomens en uitkeringen onderling vergelijken. Het type micromodellen waartoe het hier beschreven mep behoort, volgt de ‘option value benadering’ (zie verderop), die deze vergelijking mogelijk maakt. De oeso (2003), Börsch-Supan (2000, cf. Berkel & Börsch-Supan, 2003) en een internationale groep wetenschappers, waaronder een Belgisch team (Dellis et al., 2004), hebben ze al toegepast. Hoewel hun toepassingen zeer nuttig gebleken zijn, zijn ze vatbaar voor aanvullingen. Het mep beoogt deze te bieden.

De voorliggende tekst is als volgt opgebouwd. Eerst bevat hij een korte beschrijving van de vergrijzing in België. Daarna volgen de motieven van de werknemers om wel of niet met (brug)pensioen te gaan. Vervolgens worden de principes van option value van pensioenen gepresenteerd en worden enkele bestaande toepassingen behandeld. In de meest uitgebreide paragraaf wordt het mep beschreven en vergeleken met andere option value modellen. Tenslotte volgt een overzicht van de simulatieresultaten die werden verkregen met het mep.