De vruchtbaarheid modelleren voor de nationale bevolkingsprojecties – Het geval van België [ Working Paper 03-20 - 12/10/2020]

  PDF & Download

• Publication (en - 400 Kb)

  Auteurs

Marie Vandresse (A)
 
A : Auteur, C : Contribuant

  Publicatietype

Working Papers

De Working Paper presenteert een studie of analyse die het FPB op eigen initiatief uitvoert.

Er bestaan tal van verschillende methoden om de vruchtbaarheid te projecteren. Ze zijn ofwel gebaseerd op probabilistische of deterministische methoden die verklarende modellen gebruiken ofwel op de extrapolatie van tijdreeksen. Met de mening van experten kan ook rekening worden gehouden. Sommige modellen projecteren eenvoudigweg het aantal geboorten door het totale aantal vrouwen te vermenigvuldigen met een gemiddeld aantal kinderen per vrouw, maar de meeste projecteren de vruchtbaarheid volgens de leeftijd van de moeder om rekening te houden met het vruchtbaarheidsschema en de leeftijdsverdeling van de vrouwen op vruchtbare leeftijd. Tot slot moet een keuze worden gemaakt over de manier waarop de vruchtbaarheid wordt gemeten: sommige modellen houden rekening met het totale aantal kinderen (longitudinale of cohortbenadering), terwijl andere modellen het totale vruchtbaarheidscijfer gebruiken (transversale benadering).

Als we terugkijken naar 2008, het jaar waarin het bevolkingsprojectiemodel voor België werd ontwikkeld op het Federaal Planbureau, zien we dat de projectiemethodologie voor de vruchtbaarheid voor de nationale bevolkingsvooruitzichten nauwelijks was ontwikkeld, wat hoofdzakelijk te wijten was aan de beperkte gegevens. De projectiemethodologie was hoofdzakelijk gebaseerd op leeftijdsspecifieke vruchtbaarheidsgraden die constant werden gehouden in de projectie, waarbij verondersteld werd dat het toekomstige vruchtbaarheidsgedrag niet zou veranderen.

De vruchtbaarheidstrends van de afgelopen jaren (die in het derde deel van de paper worden beschreven), en in het bijzonder sinds 2009, onderstrepen de noodzaak om de tot nu toe gebruikte methodologie te verbeteren. Dat moet hoofdzakelijk op twee punten gebeuren. Ten eerste werd geen rekening gehouden met de structurele determinanten van de vruchtbaarheid, in het bijzonder het toenemend aantal jaren dat onderwijs wordt gevolgd en de grotere arbeidsmarktparticipatie van vrouwen. Die determinanten beïnvloeden zowel het vruchtbaarheidsniveau als het vruchtbaarheidsschema. Ten tweede werd met de cyclische factoren, in het bijzonder de economische situatie die het vruchtbaarheidsschema op korte en middellange termijn kan beïnvloeden, amper rekening gehouden in het projectiemodel.

Deze Working Paper beoogt daarom een nieuwe methodologie voor te stellen die sinds 2020 wordt toegepast in het model om de bevolkingsvooruitzichten voor België op te stellen. Die vooruitzichten worden elk jaar gepubliceerd door het Federaal Planbureau en Statbel. De methodologie gaat ervan uit dat de vruchtbaarheid niet statisch is en wordt verklaard door zowel structurele (opleiding, arbeidsmarktparticipatie, enz.) als cyclische factoren (de conjunctuur, enz.). Met die factoren wordt rekening gehouden door drie elementen: (1) de mening van experten over vruchtbaarheidstrends op lange termijn, (2) een expliciete trend in het vruchtbaarheidsschema aan de hand van het Schmertmann-model (2003) en (3) de impact van cyclische en structurele determinanten van de vruchtbaarheid op basis van een foutencorrectiemodel.

Door de mening van verschillende experten te beschouwen, kan de onzekerheid over de toekomstige evolutie van de vruchtbaarheid – in bepaalde mate – in rekening worden genomen. Door rekening te houden met structurele elementen kan een relatief stabiel vruchtbaarheidsniveau op lange termijn worden bepaald. Door de cyclische elementen van de vruchtbaarheid te integreren, kan de vruchtbaarheidsevolutie op korte en middellange termijn worden aangepast op basis van het economisch klimaat, in het bijzonder de evolutie van de werkloosheidsgraad. Tot slot, door rekening te houden met de demografische parameters (in dit geval de modale leeftijd) bij het modelleren van het vruchtbaarheidsschema, kunnen transparante keuzes over de toekomstige evolutie van dit schema worden gemaakt, in het bijzonder de stijging van de leeftijd waarop vrouwen kinderen krijgen.

Het door het Federaal Planbureau ontwikkelde bevolkingsprojectiemodel is deterministisch en gebaseerd op de (demografische) componentenmethode. Er kan kritiek worden geleverd op deterministische projecties omdat ze geen informatie geven over de onzekerheid waarmee de bevolkingsprojectie is omgeven. Een manier om deze kwestie aan te pakken is de hypothesen transparant te maken: de resultaten van deterministische bevolkingsprojecties zijn rechtstreeks gekoppeld aan het gekozen scenario. De gebruiker van de projecties moet zich bewust zijn van dit scenario om de projectieresultaten correct te interpreteren. Deze Working Paper, die de projectiemethodologie voor de vruchtbaarheid in de nationale bevolkingsvooruitzichten in detail beschrijft, draagt bij tot die doelstelling.