L’industrie pharmaceutique en Belgique - Analyse de compétitivité [ Working Paper 05-19 - 30/04/2019]

  PDF & Download

• Publication (fr - 1.16 Mb)

  Auteurs

Bernadette Biatour (A), Chantal Kegels (A)
 
A : Auteur, C : Contribuant

  Publicatietype

Working Papers

De Working Paper presenteert een studie of analyse die het FPB op eigen initiatief uitvoert.

Het Federaal Planbureau is lid van het Observatorium voor de farmaceutische industrie. In het kader van deze functie heeft het FPB zich ertoe verbonden de concurrentiepositie van de Belgische farmaceutische industrie te analyseren.

In het kader van deze analyse wordt de farmaceutische industrie gedefinieerd als het geheel van de economische activiteiten die zijn gegroepeerd in de bedrijfstak CF van de nomenclatuur NACE-BEL A38 (of 21 van de nomenclatuur NACE-BEL A64) van het Belgische systeem van de nationale rekeningen. 

De farmaceutische industrie is een dynamische, productieve en bijzonder rendabele bedrijfstak van de Belgische verwerkende nijverheid, die belangrijk is voor de economie door zijn bijdrage tot de uitvoer en zijn aantrekkingskracht voor de rechtstreekse buitenlandse investeerders. De kapitaalaccumulatie was zeer dynamisch in die bedrijfstak aan het begin van de bestudeerde periode 2000-2017 en is vervolgens vertraagd sinds de crisis. Tussen 2000 en 2017 daalde de kapitaalintensiteit van het productieproces, gedefinieerd als de kapitaalvoorraad in procent van de toegevoegde waarde. Tegelijkertijd daalde het aandeel van de toegevoegde waarde in de productie ten gunste van het intermediair verbruik waarvan een aanzienlijk deel wordt ingevoerd. Het productieproces is in toenemende mate gebaseerd op immaterieel kapitaal (O&O) en geschoold personeel dat deelneemt aan de ontwikkeling van hoogtechnologische activiteiten. Ten opzichte van de volledige verwerkende nijverheid, heeft die bedrijfstak relatief weinig economische banden met de rest van de Belgische economie en bestaat ze uit relatief weinig ondernemingen, waarbij de grote ondernemingen aanzienlijk sterker vertegenwoordigd zijn.

Naast een vergelijking met de drie buurlanden Duitsland, Frankrijk en Nederland worden de prestaties van deze bedrijfstak vergeleken met Denemarken, Ierland, Slovenië en Zwitserland. Deze landen beschikken over een farmaceutische industrie die minstens even goed presteert als de Belgische industrie op het gebied van het belang van deze activiteit in de economie, haar bijdrage tot de groei en tot de ontwikkeling van innovatieve activiteiten. Uit deze Europese vergelijking blijkt dat het interne en externe concurrentievermogen van de Belgische farmaceutische industrie is verbeterd tussen 2000 en 2017. De verbetering van het externe concurrentievermogen heeft vooral plaatsgevonden vóór de crisis van 2008.

Tussen 2005 en 2017 was de groei van de indexcijfers van de productieprijzen van de farmaceutische industrie minder sterk in België dan in Duitsland en Denemarken, maar sterker dan in de andere landen van de vergelijking, aangezien de relatieve stijging van de Belgische prijzen vooral tussen 2014 en 2016 plaatsvond. Er wordt een afwijkende evolutie waargenomen in België, net zoals in Nederland, tussen de prijsevolutie op de binnenlandse en de buitenlandse markten: de index liet een relatief sterke groei optekenen op de binnenlandse markt en daalde op de buitenlandse markt. Over de recente periode 2012-2017 wordt de lichte daling van de globale indexcijfers van de Belgische productie verklaard door de daling van de deflator van de toegevoegde waarde, aangezien de deflator van het intermediair verbruik stijgt over de periode. Bovendien bleef het aandeel van de toegevoegde waarde in de productie dalen. Over de periode 2000-2017, maar vooral over de periode 2012-2017, is de gemiddelde jaarlijkse groei van de arbeidskosten per eenheid product gedaald in de Belgische farmaceutische industrie, wat een verbetering van het kostenconcurrentievermogen van die bedrijfstak vertaalt. Die evolutie is vooral het gevolg van de zeer goede prestaties van de arbeidsproductiviteit per uur in die bedrijfstak.

De niet-prijscompetitiviteit is niet gemakkelijk meetbaar, maar kan worden nagegaan door verschillende indicatoren. Het aandeel innoverende ondernemingen op het gebied van producten, processen en organisatie binnen de farmaceutische industrie is fors gestegen tussen 2012 en 2016. Hetzelfde geldt voor het aandeel van de omzet dat afkomstig is van innovatieve producten voor de onderneming. De opsplitsing van de productiviteitsgroei toont ook een groeiversnelling van de totale factorproductiviteit die samenhangt met de technologische vooruitgang en de organisatorische wijzigingen over de recente periode 2012-2017.

Van de factoren die mogelijk een invloed hebben op het concurrentievermogen van de farmaceutische industrie, gaat de analyse dieper in op de algemene factoren die betrekking hebben op de aantrekkelijkheid van België in zijn geheel en de factoren die specifiek zijn voor de bestudeerde bedrijfstak. Van de landen die worden vergeleken, hinkt België helemaal achterop wat betreft de globale aantrekkelijkheid van de economie volgens de internationale instellingen (World Economic Forum, Wereldbank). De werking van de staat verbeteren (regelgeving, digitalisering, doeltreffendheid van de administratie, enz.) en die van de netwerkindustrieën, in het bijzonder energie, beantwoorden aan de arbeidsmarktbehoeften en ondernemerschap aanmoedigen zijn acties waarmee de aantrekkelijkheid van België in de ogen van de ondernemingen zou kunnen worden verbeterd. Op het niveau van de specifieke factoren wordt het concurrentievermogen van die bedrijfstak gunstig beïnvloed door verschillende factoren. De mobilisering van middelen voor innovatie is bijzonder dynamisch in die bedrijfstak, zowel in termen van het arbeidsaanbod – waar een kwart van het personeel in O&O-activiteiten is tewerkgesteld – als in termen van kapitaal, met grote investeringen in immateriële activa die een opwaartse trend vertonen. Ondanks een waargenomen fiscale druk en sociale bijdragen die relatief hoog blijven bij een internationale vergelijking, geniet deze bedrijfstak sterke overheidssteun, in het bijzonder door fiscale steunmaatregelen voor O&O-activiteiten. Die fiscale steunmaatregelen zijn snel gestegen sinds 2005 en vertegenwoordigen in 2015 meer dan 43 % van de totale O&O-uitgaven van de bedrijfstak die ook bijzonder lage effectieve vennootschapsbelastingtarieven geniet. Het op de markt brengen van nieuwe geneesmiddelen blijft een administratief complexe en relatief lange procedure, maar de Europese harmonisering biedt steeds vaker regels die gemeenschappelijk zijn voor de farmaceutische industrie van de Europese lidstaten. De omvang van de Belgische geneesmiddelenmarkt, gemeten door de verkoop in procent van het bbp, is groter dan die van de andere kleine landen in de vergelijking, zoals Denemarken, Ierland en Nederland. Het aandeel van die markt dat wordt gefinancierd door de overheid via de terugbetaling van geneesmiddelen door de sociale zekerheid – die de afgelopen jaren sterk is toegenomen – vertegenwoordigt 70 % van de verkoop. In de landen die worden vergeleken bedraagt dat aandeel tussen 44 % in Denemarken en 84 % in Duitsland.