Het gevoerde beleid inzake duurzame ontwikkeling [ Working Paper 01-05 - 21/02/2005]

Een evaluatierapport haalt zijn bestaansreden uit de wisselwerking met zijn maatschappelijke omgeving. Deze Working Paper is een werkinstrument dat moet bijdragen tot het democratisch debat. “Ce qui doit caractériser l’évaluateur par rapport aux actions ou aux fonctions évaluées, c’est la modestie de sa démarche et non un rapport conflictuel avec ses interlocuteurs - lequel débouchera toujours sur un échec de l’évaluation"(SWEP 2000, punt 2.2). Een evaluatie moet dus het statuut en de waardigheid van de betrokken verantwoordelijken eerbiedigen. Twee van de belangrijkste actoren, namelijk de Interdepartementale Commissie voor Duurzame Ontwikkeling (ICDO) en de Programmatorische Overheidsdienst (POD-DO) werden aangezocht voor advies, dat gevolgd werd indien mogelijk. De verantwoordelijkheid over het eindresultaat blijft echter bij het Federaal Planbureau liggen. Dit werk steunt ook op andere adviezen in de context van het beleid inzake duurzame ontwikkeling, zoals die van de Federale Raad voor Duurzame Ontwikkeling (FRDO).

Dit evaluatierapport behandelt het beleid inzake duurzame ontwikkeling zowel naar inhoud als naar proces. Deze inhoud en dit proces zijn weliswaar sterk met elkaar verweven. De hier gekozen optie is de inhoud van het eerste Plan te benaderen door zijn maatregelen in te delen volgens verschillende inhoudskenmerken. Elk van deze maatregelen doorloopt een beleidsproces dat gedeeltelijk onafhankelijk is van het globale beleidsproces inzake duurzame ontwikkeling. De Working paper bestaat uit drie hoofdstukken, respectievelijk gewijd aan de maatregelen van de Plannen inzake duurzame ontwikkeling, aan de Belgische federale Strategie inzake duurzame ontwikkeling en aan het algemene strategische beleidsproces terzake. Dat laatste hoofdstuk behandelt het niveau van de gefedereerde entiteiten en van de internationale organisaties. Het evalueert het gevoerde beleid niet, maar beperkt zich tot een bondige beschrijving, om de eerste twee hoofdstukken te helpen situeren.

• Hoofdstuk 1 licht toe in hoeverre aan het Federaal plan inzake duurzame ontwikkeling 2000-2004 gevolg gegeven werd. Een voornamelijk kwantitatieve benadering deelt de maatregelen van het eerste Plan in volgens de etappes van het beleidsproces (voor elke maatregel), de thema's en de beleidsinstrumenten. Vervolgens beschrijft dit hoofdstuk het tweede Plan, met als leidraad de vergelijking met het eerste Plan. De basis daarvoor zijn ook hier de thema's en de beleidsinstrumenten.
• Hoofdstuk 2 focust op het algemeen beleidsproces uit de wet van 5 mei 1997 betreffende de coördinatie van het federale beleid inzake duurzame ontwikkeling. De klemtoon ligt ook daarbij op leerprocessen. Dit hoofdstuk licht onder andere toe welke processen leidden tot de inhoud van de Plannen die in het eerste hoofdstuk beschreven staan.
• Hoofdstuk 3 behandelt, in het vooruitzicht van een nationale strategie die in 2005 het licht moet zien, de strategieën voor duurzame ontwikkeling van andere beleidsniveaus: de gemeenschappen en gewesten, de Europese Unie (EU), de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) en de Verenigde Naties (VN). Tot slot gaat dit hoofdstuk in op partnerschappen tussen de overheid en andere actoren.

Deze Working Paper draagt bij tot de ontwikkeling van methodologieën om het beleid inzake duurzame ontwikkeling te evalueren. Bij de evaluatie die hier gemaakt word, gaat er ook veel aandacht naar leerprocessen. Die steunt op een stroming in de wetenschap en de filosofie over leren. Die benadering vertrekt van de vaststelling dat de hoeveelheid kennis tegenwoordig heel groot is en zeer vlug achterhaald is door nieuwe inzichten en kennis. Daarom is er nood aan nieuwe manieren om kennis te verwerven en te delen. Daarbij moet een beroep gedaan worden op alle beschikbare diensten en technieken en op alle geledingen van de samenleving. Internationale instellingen nemen deze visie op leren over omdat ze een manier voorstelt om in te gaan op de complexiteit van interdependenties op het mondiale vlak.

Het beleid voor duurzame ontwikkeling is een leerproces. Daaronder wordt de capaciteit begrepen om het beleid gaandeweg beter in staat te stellen om een duurzame ontwikkeling te realiseren. De beginselen van duurzame ontwikkeling die in de vorige federale Rapporten en Plannen toegelicht werden (beginselen van verantwoordelijkheid, dubbele billijkheid, integratie, voorzorg en participatie), zijn daarbij richtinggevend. Dat geldt ook voor andere nationale en internationale verbintenissen inzake duurzame ontwikkeling die België onderschreven heeft.

De auteurs danken iedereen op federaal niveau en op de verschillende Belgische beleidsniveaus die bijdroeg tot de realisatie van deze paper.